Jaap

Op de verjaardag van mijn vader zit ik tegenover Jaap. Dat is niet zijn echte naam, hij heet namelijk Gerrit (nee, ook niet natuurlijk).
Jaap is iemand met een gezegende leeftijd, die regelmatig wordt bezocht door mijn ouders. Ze houden als het ware een oogje in het zeil. Hij, op zijn beurt, bezoekt mijn vader dan weer op zijn verjaardag, waar hij gezellig een kopje thee meedrinkt, maar “nee” zegt tegen het gebak, want hij heeft net warm gegeten.
Bij Jaap is elke opmerking raak. Zijn gevoel voor humor heeft zich in de vijfenzeventig jaar dat hij op deze aardkloot rondloopt ontwikkeld naar een niveau waar sommige cabaretiers jaloers op kunnen zijn. Eigenlijk moet Jaap een show vind ik, iets in de regio waar hij woont, op RTV Rijnmond of zo.
Nu is het wel zo dat de lach en de traan doorgaans dicht bij elkaar liggen. Mensen die zo gevat zijn, hebben vaak ook wel wat meegemaakt. Hebben de humor gebruikt om de ellende wat draaglijker te maken. Die aap komt dan ook al snel uit de mouw. Het is een Indonesische. Geen idee wat voor apen je in Indonesië hebt, maar dat is iets wat Jaap zeker zal weten.
In de jaren na de tweede wereldoorlog ging hij namelijk als vrijwilliger naar Indonesië. In het Nederlandse leger probeerde hij daar ons gekolonialiseerde gebied te beschermen tegen rebellen wiens namen doorgaans begonnen met “soe” en eindigden met een “o”.
“Ik zou je niet aanraden om nu naar Indonesië te gaan” zegt Jaap, als we op dit onvermijdelijke onderwerp zijn aangekomen. Zijn grapgemiddelde is gezakt naar het nulpunt en vertelt over die reis die hij zelf ooit maakte, ergens in de jaren zeventig of tachtig. Jaren nadat hij daar in Nederlands soldatenuniform rondliep. “Ze hebben het land kapot gemaakt”, zegt hij. “Ladenlichters zijn het, raddraaiers, die mensen die daar nu in de regering zitten. Wat een armoe en ellende heb ik daar gezien”.
Ik probeer nog een opmerking te maken over de tijd die zo’n land, dat nog maar zo kort onafhankelijk is, waarschijnlijk nodig heeft om een beetje op orde te komen, maar ik staak mijn poging al snel. Ik gun hem zijn frustratie. Wie zit er, na alles wat hij daar heeft meegemaakt en gezien, te wachten op iemand, als ik, die vanaf de zijlijn wijsneuzerige opmerkingen zit te maken.
Onwillekeurig moet ik denken aan die volgende lichting Nederlandse soldaten die, net als toen, verzeild zijn geraakt in een oorlog (of is het een opbouwmissie?) waar je op z’n minst z’n vraagtekens bij kunt zetten.